تغییر قبله مسلمانان و تعیین قبله ای مستقل برای اتحاد و یکپارچگی اسلامی، تأکیدی بر عزت، اقتدار و بزرگی مسلمانان است .
پانزدهم رجب، سالروز تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به خانه کعبه است که در سال دوم هجری قمری اتفاق افتاد.
قبله نماد توحید و جهت و نشانه اسلام و ادیان توحیدی است که ادیان الهی را از دیگر آیین ها جدا می کند و به عبادتهای آدمی رنگ خدایی می دهد.
توجه به یک قبله واحد علاوه بر آثار ارزشمند فردی، آثار و برکات اجتماعی بسیاری نیز درپی دارد زیرا توجه همه مسلمانان جهان به یک نقطه، وحدت و اتحاد اجتماعی آنان را به بهترین شکل مجسم و دلهای آنان را به هم مربوط می کند.
این وحدت، لطیف ترین و خالص ترین ارتباط روحی است که ممکن است در همه شئون افراد و اجتماع، در زندگی مادی و معنوی دیده شود .
خداوند برای هر امتی از امتهای پیشین، قبله مخصوصی تعیین کرد تا به هنگام نیاز و نیایش به سوی او متوجه شوند و از توجهات انحرافی در امان بمانند.
نخستین قبله
بیت المقدس یکی از مقدس ترین مکانهایی است که خاستگاه بسیاری از پیامبران بزرگ الهی بوده و در ادبیات اسلامی نیز جایگاه ویژه ای دارد.
با توجه به موقعیت ممتاز و شرافت بیت المقدس، پیامبر گرامی اسلام پس از مبعوث شدن به نبوت، مدت سیزده سال در شهر مقدس مکه به سوی آن نماز خواند.
بهانه جویی یهودیان
با تشکیل حکومت اسلامی و رشد مسلمانان در مدینه، یهودیان از رشد اسلام و مسلمانان برآشفته شدند زیرا پیشرفتهای روزافزون مسلمانان نشان می داد آیین اسلام، در اندک زمانی سراسر شبه جزیره عربستان را گرفته و قدرت و آیین یهود را از بین خواهد برد. آنها از مسئله قبله برای آزار و سرزنش پیامبر اسلام استفاده می کردند.
تغییر قبله
پیامبر اسلام از شرایط ناراحت بود و انتظار دستور و فرمانی از جانب خدا برای تغییر قبله داشت . پیامبر برای تغییر قبله مسلمانان لحظه شماری می کرد و در انتظار نزول وحی خداوند بود.
سرانجام وقتی هفده ماه از ورود پیامبر به شهر مدینه گذشته بود دستور تغییر قبله صادر شد. این دستور در روز پانزده رجب سال دوم هجری در حالی به پیامبر ابلاغ شد که حضرت، دو رکعت از نماز ظهر را در مسجد بنی سالم (ذوقبلتین)به سوی بیت المقدس خوانده بود.
در این حال جبرئیل امین نازل شد و بازوان پیامبر را گرفت و حضرت را به سوی خانه کعبه برگرداند و دو رکعت آخر به سوی کعبه خوانده شد .
این مسجد هم اکنون در شهر مدینه باقی است و به مسجد ذوقبلتین (دو قبله ای) معروف است.
قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهًٔ تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّواْ وُجُوِهَکُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِینَ أُوْتُواْ الْکِتَابَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ .
ما [به هر سو] گردانیدن رویت در آسمان را نیک می بینیم پس [باش تا] تو را به قبله ای که بدان خشنود شوی برگردانیم پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن و هر جا بودید روی خود را به سوی آن بگردانید در حقیقت اهل کتاب نیک می دانند که این [تغییر قبله] از جانب پروردگارشان [بجا و] درست است و خدا از آنچه می کنند غافل نیست .
سوره بقره، آیه ۱۴۴
یکی از برکات تغییر قبله مسلمانان، کوتاه شدن زبان مخالفان اسلام بود. اظهارات یهودیان بعضی مسلمانان را را نیز به شک می انداخت و در مورد حقانیت پیامبر دچار تردید می شدند .
بعد از تغییر قبله ، یهودیان ناراحت شده و تبلیغات منفی خود را به شکل دیگری شروع و اظهار داشتند چه عاملی باعث شد مسلمانان از قبله پیشین انبیاء اعراض کنند. پس یا کار سابقشان باطل بوده و یا کار فعلی آنان اشتباه است.
خداوند متعال در آیه یاد شده جواب آنها را چنین می دهد که همه جا مربوط به خداست و به هر کجا او دستور دهد، باید بدان سو نماز خواند و نقطه خاصی بدون دستور الهی دارای شرافت ذاتی نیست.
سَیَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کَانُواْ عَلَیْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ یَهْدِی مَن یَشَاءُ إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ .
به زودی مردم کم خرد خواهند گفت چه چیز آنان را از قبله ای که بر آن بودند رویگردان کرد بگو مشرق و مغرب از آن خداست هر که را خواهد به راه راست هدایت می کند .
سوره بقره، آیه ۱۴۲
احکام قبله
نمازهای واجب باید به طرف قبله خوانده شود و اگر کسی عمدا پشت به قبله نماز بخواند نمازش باطل است.
در موقع سربریدن حیوانات، باید جلو بدن حیوان رو به قبله باشد و کسی که می داند باید رو به قبله سر ببرد، اگر عمدا حیوان را رو به قبله نکند، خوردن گوشت آن حرام است.
در روایت آمده است که پیامبر اسلام معمولاً رو به قبله می نشست و سفارش می کرد به طرف قبله بخوابید. در بعضی از روایات، رو به قبله نشستن، عبادت شمرده شده است.